Niestety mimo przeprowadzenia dużej liczby badań, nadal nie wiemy jakie są przyczyny szpiczaka mnogiego. W związku z tym, że do rozwoju szpiczaka dochodzi najczęściej w późniejszym wieku (szczyt zachorowań przypada na siódmą dekadę życia), uważa się, że podatność na chorobę może wzrastać wraz z procesem starzenia, w czasie którego dochodzi do obniżenia odporności organizmu. Szpiczak może być również wynikiem akumulacji toksycznych uszkodzeń lub reakcji antygenowych na przestrzeni całego życia. Zaobserwowano bardzo małe prawdopodobieństwo występowania szpiczaka wśród bliskich i krewnych. Obecnie nie ma również testów, które sprawdzałyby ryzyko dziedziczenia choroby.
Aby zdiagnozować szpiczaka, należy przeprowadzić badania laboratoryjne. Szpiczak jest bardzo indywidualną chorobą, dlatego wyniki testów często różnią się między pacjentami. W celach diagnostycznych należy wykonać następujące badania:
- Oznaczenie paraprotein (patologiczne białka wytwarzane przez nowotworowe plazmocyty) , stanowiące pomiar aktywności szpiczaka
- Badania RTG układu kostnego (zdjęcia kości)
- Biopsja szpiku kostnego (aspirat)
- Pełne badanie krwi
- Badanie funkcji nerek
- Pomiar stężenia wapnia
- Pomiar stężenia albuminy
- Pomiar we krwi stężenia beta-2-mikroglobuliny
Obecnie szpiczak mnogi nadal pozostaje chorobą nieuleczalną, mimo to ciągle zwiększają się możliwości jego leczenia. Z tego względu coraz częściej szpiczak określany jest jako choroba przewlekła, z którą można długo i normalnie żyć.